Dysponowanie udziałem w przedmiocie należącym do spadku i w samym spadku
Na wstępie trzeba odróżnić rozporządzanie udziałem w przedmiocie należącym do spadku od dysponowania udziałem w samym spadku.
Rozróżnienie to można zilustrować następującym przykładem.
Spadek po osobie A przypada dwóm spadkobiercom: B i C w równych częściach (po ½).
Do spadku należy własność nieruchomości, samochodu i kolekcji obrazów oraz dług spadkobiercy (niespłacony kredyt).
Spadkobiercy wraz ze spadkiem nabywają udziały we własności wszystkich wymienionych przedmiotów i są razem odpowiedzialni za dług z tytułu kredytu.
Spadkobierca B może np. sprzedać swój udział w całym spadku osobie D. Wówczas osoba D stanie się współwłaścicielką nieruchomości, samochodu i obrazów. Będzie także odpowiedzialna za spłatę kredytu.
Jeżeli natomiast spadkobierca B zdecydowałby się na sprzedanie D jedynie udziału we współwłasności nieruchomości, to D stanie się współwłaścicielką nieruchomości razem z drugim współspadkobiercą C.
Spadkobiercy B i C pozostaną wówczas nadal współwłaścicielami samochodu i obrazów. Będą też wyłącznie odpowiedzialni za spłatę kredytu, do której nie będzie zobowiązana D – nabywczyni udziału we współwłasności nieruchomości.
Dalsze rozważania odnoszą się jedynie do rozporządzania udziałem w przedmiocie należącym do spadku (w przykładzie sprzedaż udziału we współwłasności nieruchomości).
Kwestii zbycia udziału w spadku poświęcę odrębny wpis.
Zgoda współspadkobierców
Jeśli jesteś współwłaścicielem albo współwłaścicielką rzeczy, możesz swobodnie dysponować swoim udziałem bez pytania o zgodę pozostałych współwłaścicieli (art. 198 k.c.).
Na przykład, jeśli kupiłeś wspólnie ze swoją partnerką mieszkanie na współwłasność, możesz swobodnie komuś sprzedać czy podarować swoją część.
Inaczej jednak sprawa wygląda, gdy własność rzeczy (np. mieszkania) należy do spadku przed jego działem. W takiej sytuacji, jeśli chcielibyśmy nasz udział we współwłasności komuś sprzedać lub podarować, musimy poprosić o zgodę pozostałych spadkobierców (art. 1036 zd. 1 k.c.).
Celem tego ograniczenia jest zachowanie nienaruszonego spadku aż do jego działu. Wtedy można dokonać całościowych rozliczeń między spadkobiercami.
Gdyby omawianego ograniczenia w dysponowaniu udziałem w odziedziczonych przedmiotach nie było, w chwili dokonywania działu spadku mogłoby już nie być czego dzielić.
Skutki braku zgody
Cel ten wpływa na skutki dokonania dyspozycji udziałem bez zgody pozostałych spadkobierców.
Czynność jest bowiem ważna i wywiera wszystkie skutki prawne (np. nowy współwłaściciel powinien być ujawniony w księdze wieczystej).
Jest ona jednak bezskuteczna o tyle, o ile naruszałaby uprawnienia przysługujące spadkobiercy, który nie wyraził zgody, w ramach działu spadku (art. 1036 zd. 2 k.c.). Sformułowanie to rozumie się w ten sposób, że dział spadku można przeprowadzić w taki sposób, jakby dyspozycja udziałem nie nastąpiła.
Podczas dzielenia spadku dana rzecz może zatem np. zostać przyznana jednemu ze spadkobierców, który nie wyraził zgody na sprzedaż udziału, z pominięciem przeniesienia udziału na osobę trzecią.
Wiązałoby się to z utratą udziału przez jego nabywcę, który uzyskał go od spadkobiercy działającego bez zgody współspadkobierców.
Nawiązując do przykładu podanego na wstępie można przyjąć, że nastąpiła sprzedaż udziału we współwłasności nieruchomości przez spadkobiercę B na rzecz osoby D bez zgody współspadkobiercy C. W ramach działu spadku nieruchomość została przyznana C, co oznacza utratę udziału we współwłasności nabytego przez D na podstawie umowy sprzedaży zawartej z B.
Brak zgody współspadkobierców na dyspozycję udziałem umożliwia także uwzględnienie go przy tzw. zaliczaniu darowizn na schedę spadkową.
To jednak sprawa wymagająca dłuższych wyjaśnień, dlatego poświęcę jej osobny wpis.
dr hab. Bartłomiej Swaczyna
adwokat
Photo by Goran Backman on Unsplash
***
Wspólny dług trwalszy niż związek?
Często w związkach małżeńskich (partnerskich) małżonkowie (partnerzy) zaciągają długi, za które są wspólnie odpowiedzialni, np. biorą kredyt na zakup mieszkania czy samochodu.
W przypadku długów pieniężnych ta wspólna odpowiedzialność najczęściej ma postać tzw. solidarności dłużników [Czytaj dalej…]
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }